İşletmeler sınırları aşıp küresel pazarlara açıldıkça, Türk Lirası (TL) dışında bir para birimiyle işlem yapmak kaçınılmaz hale gelir. Bu uluslararası ticari akışın merkezinde, muhasebe ve vergilendirme açısından büyük önem taşıyan dövizli fatura yer alır.
Bu detaylı rehberde;
- dövizli faturanın tanımı
- e-fatura düzenleme adımları,
- yasal olarak hangi kurun referans alınması gerektiği
- ve sık yapılan hatalar dahil olmak üzere, yurt içi ve yurt dışı işlemlerinizde doğru faturalama için gereken tüm bilgileri bulacaksınız.
Dövizli Faturanın Normal Faturadan Farkı Nedir?
Dövizli fatura, temel işlevi ve yasal geçerliliği açısından TL faturası ile aynıdır. İkisi de bir mal veya hizmet satışını belgelendirir. Ancak aralarındaki temel fark, kullanılan para birimidir.
- TL Fatura: Belge üzerindeki tutarlar Türk Lirası (TL) cinsindendir.
- Dövizli Fatura: Belge üzerindeki tutarlar, farklı para birimi (USD, EUR, GBP vb.) cinsindendir.
Bunun haricinde dövizli fatura farkı, muhasebe ve vergilendirme aşamasında ortaya çıkar: TL fatura ile dövizli fatura KDV beyanı açısından değişiklik gösterir.
TL fatura doğrudan deftere işlenirken; dövizli faturada yasal raporlama ve KDV beyanı için faturanın düzenlendiği günkü kura göre TL karşılığının hesaplanması gerekir.
Bu işlemleri geleneksel yöntemlerle ya da e-fatura üzerindeki uygulayabilirsiniz.
Kimler Dövizli Fatura Düzenleyebilir?
Ticari faaliyetleri nedeniyle vergi mükellefi olan ve yasal olarak fatura düzenleme yetkisine sahip her işletme, dövizli işlem yapıyorsa dövizli fatura düzenleme yetkisine sahiptir.
Bu, sadece ihracatçı fatura düzenleme yetkisi olan büyük firmalarla sınırlı değildir. Serbest bölgelerde faaliyet gösterenler, yabancı müşterilere hizmet veren serbest meslek erbabları veya yurt içi dövizli anlaşmalar yapan firmalar da dövizli fatura kesebilir.
Dövizli Fatura Ne Zaman Kullanılır?
Dövizli fatura kullanım alanı farklı senaryoları kapsar. Özellikle yurt dışı satış faturası ve ithalat ihracat faturası düzenlendiğinde yabancı para birimi ile fatura kesilmesi standarttır.
Ayrıca iki Türk şirketi arasında, yasal dövizle ödeme zorunluluğu olmayan işlemlerin sınır ötesi hizmet veya mal ticaretinden kaynaklanması durumunda da dövizli fatura düzenlenebilir.
Türkiye İçindeki Bir Firmaya Dövizli Fatura Kesilir mi?
Evet, kesilebilir. Yasal düzenlemeler, Türkiye'deki yerleşik iki firmanın kendi aralarındaki alım-satım işlemlerini (iç ticarette dövizli fatura) döviz cinsinden yapmasına izin verir. Ancak ödeme ve tahsilatın fiilen TL olarak yapılması gerekir.
Bu tür yurtiçi dövizli satışlarda, faturada döviz tutarının yanı sıra TL karşılığının da gösterilmesi zorunludur.
Dövizli Fatura Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Doğru ve yasalara uygun bir dövizli fatura düzenleme süreci, özellikle kur ve KDV hesaplamaları nedeniyle titizlik gerektirir. Aşağıdaki fatura kontrol listesi ile dövizli fatura hazırlarken dikkat etmeniz gereken bilgileri öğrenebilirsiniz:
Fatura Para Birimi
Türk Ticaret Kanunu’na göre ticari senetlerde ve belgelerde para biriminin açıkça belirtilmesi, alacak ve borcun kesinleşmesi açısından önem taşır.
Ayrıca VUK 215. Maddeye göre “Tutulacak defter ve kayıtların Türkçe tutulması zorunludur. Ancak, Türkçe kayıtlar bulunmak kaydıyla defterlerde başka dilden kayıt da yapılabilir. Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir.”
Faturanın düzenleneceği para birimini (USD, EUR, GBP, vb.) doğru bir şekilde seçtiğinizden emin olmalısınız. Faturalarda uluslararası standartlara uygun bir şekilde üç harfli para birimi kodu ile belirtilmesi zorunludur. Örneğin, USD yerine sadece Dolar işareti ($) kullanmak yetersiz olur.
Kur Bilgisi ve Tarih Seçimi
Vergi Usul Kanunu (VUK) ve tebliğlerine göre, dövizli işlemlerin Türk Lirası (TL) karşılığının hesaplanmasında esas alınacak fatura kuru, kural olarak faturanın düzenlendiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Döviz Alış Kuru olmalıdır.
Peki, kur bilgisi faturada nasıl gösterilir? Faturanın üzerinde, hem döviz tutarı hem de bu tutarın hangi kurdan TL'ye çevrildiği ve TL karşılığı açıkça belirtilmelidir.
Döviz Tutarı x Fatura Tarihindeki TCMB Alış Kuru = TL Karşılığı
Ödeme tarihi ile fatura tarihi arasındaki kur değişikliklerinden doğan kur farkları için ayrıca bir kur farkı faturası düzenlenmesi gerekebilir. Bu, özellikle vadeli işlemlerde önemlidir.
Faturada KDV Uygulaması
Dövizli faturada KDV uygulaması, iki ana başlıkta incelenir.
Eğer fatura, yurt içinde yerleşik iki mükellef arasında döviz üzerinden düzenleniyorsa, bu işlem KDV'ye tabidir.
Bu durumda KDV matrahının tespiti için faturadaki döviz tutarı, faturanın düzenlendiği tarihteki TCMB Döviz Alış Kuru esas alınarak TL’ye çevrilir. KDV, bu TL karşılığı üzerinden hesaplanarak faturaya dahil edilir.
İkinci senaryo ise istisna durumlarını kapsar. Uluslararası ticareti desteklemek amacıyla, yurt dışına yönelik mal ve hizmet satışları (ihracat) ise KDV Kanunu hükümleri uyarınca istisnadır.
Bu ihracat faturalarında KDV hesaplanmaz (KDV oranı %0 olarak gösterilir) ve ihracatçı şirket, bu işlemle ilgili olarak önceden ödediği KDV'leri vergi dairesinden iade alabilir.
Merkez Bankası Döviz Kuru Referansı
Vergi Usul Kanunu’na, dövizli işlemlerin TL’ye çevrilmesinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuru (TCMB) esas alınır. Fatura kur referansının açıkça belirtilmesi (ya da fatura notlarına eklenmesi), olası bir denetimde ispat yükümlülüğünü hafifletir ve ihtilafları önler:
“Bu faturadaki TL karşılığı, faturanın düzenlendiği [Fatura Tarihi] tarihindeki TCMB Döviz Alış Kuru esas alınarak hesaplanmıştır.”
Banka veya yetkili döviz büroları tarafından düzenlenen Döviz Alım Belgesi veya Döviz Satım Belgesi varsa bu belgelerdeki kur da kullanılabilir. Ancak genel kural, TCMB kurudur. Eğer sözleşmede farklı bir kur referansı (örneğin banka gişe kuru) belirlenmişse, bu durumun sözleşme ile belgelenmesi gerekir.
Dövizli Fatura Nasıl Hazırlanır? (Uygulama Adımları)
Dövizli fatura kesme süreci, kullanılan fatura sistemine bağlı olarak değişse de temel fatura düzenleme adımları aynıdır:
e-Fatura Sisteminde Döviz Seçimi
e-Fatura sistemlerinde, fatura oluşturulurken öncelikle para birimi seçilir (e-fatura para birimi). GİB portal döviz seçeneği veya özel entegrasyon sistemleri, faturanın XML yapısında doğru döviz kodunun yer almasını sağlar.
Cari Hesaba Döviz Tanımlanması
Fatura kesilmeden önce, alıcı/müşteri için kullanılan muhasebe programında dövizli cari kart açılması ve cari hesabın temel işlem para biriminin (örneğin USD) tanımlanması süreci hızlandırır. Bu, muhasebe sisteminde tanımlama için önemlidir.
Dövizli Fatura Örneği
Hazırlanan dövizli fatura görseli üzerinde; dövizli tutar, TL karşılığı, kur bilgisi ve KDV hesaplaması açıkça yer almalıdır. Bu fatura şablonunun, yasal gerekliliklere uygun bir örnek belge olarak saklanması önemlidir.
Dövizli Fatura ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
Dövizli fatura kesmek, özellikle kur ve vergi hesaplamaları işin içine girdiğinde, kolayca hataya düşülebilecek bir alandır.
Fatura keserken mükelleflerin en sık yaptığı ve vergi cezasına yol açabilecek birkaç kritik hatayı aşağıda görebilirsiniz:
Yanlış Kur Kullanımı
En büyük hata, keyfi veya kolayınıza gelen bir kuru kullanmak olur. Vergi Usul Kanunu, faturanın TL karşılığını hesaplarken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Döviz Alış Kurunun kullanılmasını ister.
Serbest piyasa kurları, bankanızın makas aralığı veya günlük internet kuru gibi kaynakları kullanmayın. Bu, vergi matrahınızın yanlış hesaplanmasına ve denetimde sorun yaşamanıza neden olur.
TL Karşılık Hatası
“Nasılsa döviz cinsinden kestim” diye düşünmeyin. Özellikle Türkiye içi işlemlerde, faturanızda döviz tutarı bulunsa bile vergi matrahınızın belirlenebilmesi için o tutarın güncel kurdan hesaplanmış TL karşılığını açıkça göstermek zorunludur. TL karşılığı olmadan KDV hesaplaması yapılamaz ve faturanız eksik sayılır.
KDV'yi Atlamak
Yurt dışı ihracat faturalarında KDV'nin istisna olması, yurt içi dövizli satışlarda da KDV uygulanmayacağı anlamına gelmez. Eğer faturayı Türkiye'deki bir firmaya kesiyorsanız önce döviz tutarını TCMB kuru ile TL'ye çevirin. Daha sonra o TL karşılığı üzerinden mutlaka KDV hesaplayıp faturaya ekleyin.
Sıkça Sorulan Sorular
Dövizli fatura için kur bilgisi nereden alınır?
Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümleri ve ilgili tebliğlere göre, dövizli işlemlerin Türk Lirası (TL) karşılığının hesaplanmasında esas alınacak temel referans kur, faturanın düzenlendiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Döviz Alış Kuru'dur. Bu kur bilgisi, TCMB'nin resmi internet sitesinden günlük olarak teyit edilmelidir.
Faturayı düzenlerken olası denetimlerde ispat kolaylığı sağlamak adına faturanın üzerine kullanılan kurun kaynağını (“TCMB Döviz Alış Kuru”) not düşmek önemlidir.
Dövizli faturada TL karşılık göstermek zorunlu mu?
Evet, zorunludur. Vergi Usul Kanunu'na göre Türkiye'de düzenlenen tüm ticari belgelerin vergi matrahının tespitinde esas alınmak üzere Türk Lirası (TL) karşılığının gösterilmesi gerekir.
Dövizli faturada KDV ve diğer vergilerin hesaplanması için döviz tutarının yasal olarak belirlenmiş kur üzerinden TL'ye çevrilmesi gerekir. Faturada hem döviz tutarı hem de bu tutarın TL karşılığı açıkça belirtilmelidir.
Türkiye içindeki bir firmaya dövizli fatura kesilir mi?
Evet, kesilebilir. Ancak tahsilatı TL cinsinden yapılmalıdır. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun'un ilgili tebliğlerine göre Türkiye'de yerleşik kişiler arasında yapılan mal ve hizmet alım satım sözleşmelerinde fatura tutarı döviz cinsinden belirlenebilir (dövizli fatura kesilebilir).
Ancak, bu faturaların ödeme ve tahsilatının (bedelinin), sözleşmede belirlenen kur üzerinden Türk Lirası (TL) cinsinden yapılması zorunludur.
